Belastingontduiken gelijk aan witwassen?

Indien er sprake is van voldoende be-wuste en nauwe samenwerking tussen de accountant en de belastingplichti-ge in relatie tot het belastingdelict, kan niet alleen de belastingplichtige maar ook de accountant worden vervolgd wegens medeplegen van witwassen.
uit een aantal internationaalrechtelij-ke overeenkomsten, verdragen en aan-bevelingen, in het bijzonder Richtlijn 91/308/EEG ter voorkoming van het ge-bruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld. Evenals bij heling gaat het er bij witwassen om dat de wetgever gedragingen heeft willen verbie-
zich willen bevoordelen met voorwer-pen die afkomstig zijn van een misdrijf. De wetgever heeft de witwasbepalin-gen in het leven geroepen, omdat de he-lingsbepalingen niet meer toereikendwerden geacht voor de bestrijding van
Gewoontewitwassen versus schuldwitwassen
Voor de zojuist genoemde opzettelijke variant is vereist dat de schuldige weet dat het goed uit misdrijf afkomstig is. Bij gewoontewitwassen, zoals strafbaar gesteld in artikel 420ter Wetboek van Strafrecht, moet men opzettelijk een ge-woonte maken van witwassen. Wanneer men redelijkerwijs had moeten vermoe-den dat het voorwerp van een misdrijfafkomstig is, maakt men zich schul-
dig aan schuldwitwassen, wat strafbaar is gesteld in artikel 420quater Wetboek van Strafrecht. Anders dan bij heling kan de witwasser ook worden bestraft indien het gaat om voorwerpen die ver-kregen zijn uit een misdrijf dat hij zelfheeft gepleegd.
Door de ruime delictsomschrijving val-len meer gedragingen onder witwas-sen dan als doelstelling van de wet is genoemd, of wat in normaal spraakgebruik onder witwassen wordt verstaan.
Zo deed de rechtbank Amsterdam op 25 mei 2007 een opmerkelijke uit-spraak.3 Verdachte had vanaf juli 2002 diversestortingengedaanopeencode-rekening van een bank in Luxemburg en werd verdacht van witwassen. Ver-dachte betoogde dat de gelden een le-gale herkomst hadden, omdat hij en zijn moeder (medeverdachte) eigenaar zijn van twee coffeeshops. De recht-bank acht het op grond van beschik-bare gegevens van de Belastingdienstbetreffende de winst gedurende de pe-
riode 1998-2001 niet onaannemelijk dat het gestorte geld oorspronkelijk is verdiend in de coffeeshops, zoals betoogd door de verdediging. De recht-
den, die erop gericht zijn dat mensenbank stelt echter dat deze gelden,
anders dan door de verdediging is be-toogd, (deels) van misdrijf afkomstig zijn. De rechtbank oordeelt dat de ver-dachte, doordat hij het legaal verdien-de geld heeft weggezet op een Luxemburgse coderekening en nooit heeft
witwaspraktijken.2Gronddelictopgegeven aan de Belastingdienst,
zich schuldig heeft gemaakt aan over-treding van artikel 69 van de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen, wat een misdrijf is.
De rechtbank stelt dat dit delict als een gronddelict in de zin van artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht kan worden aangemerkt. De rechtbank mo-tiveert deze opvatting in de eerste plaats door te verwijzen naar de Memorie van Toelichting waar gesteld is dat, zoals eerder opgemerkt, anders dan bij heling, de witwasser ook bestraft kan
Trend om belastingdelicten onder witwasbepalingen te scharen
Belastingontduiken gelijk aan witwassen? Susan Koster
In de zomer van 2007 deed de rechtbank Amsterdam een uitspraak
waarin het ontduiken van belasting gekwalificeerd is als witwasse-
rij.1 Er lijkt sprake te zijn van een trend waarbij belastingontduiking
steeds vaker onder dit commune strafdelict wordt begrepen. Een
trend die vervelende consequenties kan hebben voor de accountant.
Definities witwassen
heeft, overdraagt of omzet, of van
De witwasbepalingen vloeien voorteen voorwerp gebruikt maakt, ter-
wijl men weet dat het voorwerp – middellijk of onmiddellijk – afkom-stig is uit enig misdrijf.
uit artikel 420bis van het Wetboek van strafrecht volgt dat een persoon zich schuldig maakt aan witwassen indien hij:•van een voorwerp de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of verhult wie de rechtheb-
bende op een voorwerp is of het voorhanden heeft, terwijl hij weet dat hij voorwerp – middellijk of on-middellijk – afkomstig is uit enig misdrijf, of;•een voorwerp verwerft, voorhanden
‘Bijzonder veel belastingdelicten zullen onder de noemer van witwassen kunnen worden begrepen.’
Accountancynieuws 7 maart 2008 nr 5www.accountancynieuws.nl13
belastingen
worden wanneer de verkregen goede-ren afkomstig zijn van zijn eigen illega-le praktijken. In de tweede plaats stelt de rechtbank dat de verdachte door het niet opgeven van zijn inkomsten aan de Belastingdienst heeft voorkomen dat hij een deel als verschuldigde inkomsten-belasting had moeten afdragen. En dit geld is naar het oordeel van de recht-bank te beschouwen als ‘van misdrijf afkomstig’ als bedoeld in artikel 420bis Wetboek van Strafrecht.
opmerkelijk
Deze tweede motivering is opmerke-lijk. De belastingontduiking maakt niet alleen dat de niet afgedragen be-lastinggelden van misdrijf afkomstig zijn, maar tegelijkertijd dat deze gel-den worden witgewassen. Door een enkelegedragingwordendevoorwaar-den van beide delictsomschrijvingen tegelijkertijd vervuld. Deze redenering overtuigt mij niet, omdat het er bij wit-wassen – evenals bij heling – nu juist om gaat dat er een misdrijf aan vooraf is gegaan, waar vervolgens profijt van wordtgetrokken.Volgtmenderedene-ring van de rechtbank op dit punt, dan zullen bijzonder veel belastingdelicten onder de noemer van witwassen kun-nen worden begrepen.
Gevolgen
Onder juristen bestaat verschil van me-ning over de vraag of gelden die voort-vloeien uit legale activiteiten maar die niet aan de belasting zijn opgegeven ‘uit misdrijf afkomstige voorwerpen’ kunnen opleveren. Indien men het verdedigbaar acht dat de genoemde ge-
draging onder beide bepalingen valt, is de keuze voor de witwasbepaling uit het wetboek strafrecht niet zonder gevolgen.
Het gebruik van artikel 420bis Sr als basis om belastingdelicten te vervol-gen in plaats van de desbetreffende be-palingen uit de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen, stelt enkele waarbor-gen uit het fiscale strafrecht terzijde.
Deze bijzondere regelingen gelden niet indien vervolgd wordt op grond van het commune strafrecht. Indien men als accountant voldoende nauw en volledig heeft samengewerkt met de belasting-plichtige in relatie tot een fiscaal de-lict, zou u in de toekomst nog wel eens verdacht kunnen worden van medeple-gen van witwassen. Aan beide juridi-sche kwalificaties lijkt al snel voldaan tekunnen zijn.
De keuze heeft gevolgen voor de toepas-selijkheid van:
•de fiscale anti-cumulatieregelingen4; •de inkeerbepaling5;
•de transactiebevoegdheid van de di-recteur van de Belastingdienst6;
•de vervolgingsbeslissing7;
•de regeling met betrekking tot uitle-vering en internationale rechtshulp.
Bedoeling wetgever?
Er lijkt een trend zichtbaar te zijn om ook belastingdelicten mede onder de paraplu van de witwasbepalingen te doen laten vallen. Onder juristen be-staat verschil van mening over de vraag of een en ander rechtens juist is, maar feit is dat het zich steeds vaker voor-doet. Aan de uitkomst van de keuze zijn belangrijke gevolgen verbonden. In ge-val voor de witwasbepaling wordt geop-teerd, vinden allerlei fiscale waarborgen geen toepassing meer. Je kunt je afvra-gen of de beslissing tot vervolging op een van beide soorten van bepalingen niet enkel zal worden gegrond op de overtuiging wat juridisch juist wordt ge-acht, maar ook door opportuniteit. Dat kan de bedoeling van de wetgever niet zijn geweest. AnMr. s. koster is werkzaam
als advocaat bij Jaeger advocaten te amsterdam
1 rechtbank amsterdam 25 mei 2007 LJn BB3643 2 iik 1999/2000 27159 nr. 3 p. 2
3 rechtbank amsterdam 25 mei 2007 LJn BB3643 4 art. 18 lid 3 en art. 21 lid 3 aWr
5 art. 68 lid 3 aWr 6 art. 76 aWr
7 art. 80 aWr
‘In geval voor de witwasbepaling wordt geopteerd, vinden allerlei fiscale waarborgen geen toepassing meer.’