Zzp’ers onder de loep: handhaving op schijnzelfstandigheid sinds 1 januari 2025, maar geen boete

Tot 1 januari 2025 gold er een ‘handhavingsmoratorium’ voor controle op schijnzelfstandigheid bij zelfstandigen zonder personeel (“zzp’ers”). Dit moratorium is geëindigd. Dat betekent dat de fiscus sinds 1 januari 2025 controleert en handhaaft op schijnzelfstandigheid. In dit blog licht ik onder meer toe wat er per 1 januari 2025 is veranderd. Daarna stip ik de mogelijkheid aan om vooroverleg aan te vragen bij de fiscus. Ik sluit af met een opmerking over de toezegging van de fiscus om geen boetes op te leggen.

Huidige stand van zaken wet- en regelgeving

Volgens de wet kwalificeert een arbeidsverhouding als dienstbetrekking als aan de drie voorwaarden uit artikel 7:610 BW is voldaan (zie ook mijn eerdere blog):

1. een gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer;
2. de verplichting van de werknemer tot het verrichten van persoonlijke arbeid, en;
3. de verplichting van de werkgever loon te betalen.

Bij de beoordeling of aan deze drie voorwaarden is voldaan vindt de Hoge Raad maar liefst negen factoren van belang, zo volgt uit het Deliveroo-arrest. Die factoren zien onder meer op de aard van de werkzaamheden, de afspraken over die werkzaamheden en de wijze waarop die tot stand komen, hoeveel vrijheid de opdrachtnemer krijgt bij het uitvoeren van zijn werkzaamheden en het risico dat de opdrachtnemer draagt. In datzelfde arrest oordeelde de Hoge Raad ook dat de toets of sprake is van een arbeidsovereenkomst een holistische (alomvattende) toets is. Ga voor meer informatie over die factoren naar de Toelichting “Beoordeling Arbeidsrelaties – Beslis- en afwegingskader” of gebruik de tool op website van de fiscus.  

Wat is er veranderd per 1 januari 2025?

Maar wat is er nu veranderd per 1 januari 2025? Constateerde de fiscus in de periode vóór 2025 dat sprake was van een arbeidsrelatie in plaats van een zzp-relatie, dan kreeg de opdrachtgever (of eigenlijk de werkgever) een aanwijzing. Volgden de opdrachtgever en de zzp’er de aanwijzing (tijdig) op, dan kon in een zzp-relatie worden doorgewerkt. Deden zij dat niet (binnen de gestelde termijn), dan kon de fiscus een naheffingsaanslag opleggen.

Sinds 1 januari 2025 handhaaft de fiscus actief op schijnzelfstandigheid. Ontstaat tijdens een bedrijfsbezoek het beeld dat ten onrechte als zzp’er en daarmee buiten dienstbetrekking wordt gewerkt, dan stelt de fiscus een nader (boeken)onderzoek in. Luidt de conclusie uit dat nadere onderzoek dat sprake is van schijnzelfstandigheid, dan legt de fiscus een naheffingsaanslag loonheffingen op. De tijd van aanwijzingen is dus voorbij: de fiscus heft meteen na. 

De periode waarover de fiscus nu kan naheffen is relatief kort, aangezien de fiscus met het opleggen van de naheffingsaanslag loonheffingen niet verder terug kan dan tot 1 januari 2025. Over de periode daarvoor mag de fiscus niet naheffen, zo volgt uit het handhavingsplan arbeidsrelaties tranche 2025 “Handhaven zonder handhavingsmoratorium”. Dat betekent dat de fiscus pas in 2030 tot maximaal vijf jaar terug correcties kan opleggen. De enige uitzondering hierop is als een werkgever een eerder gegeven aanwijzing niet heeft opgevolgd of als sprake is van kwaadwillendheid; in die uitzonderingsgevallen mag ook over eerdere periodes worden nageheven.

Vooroverleg

Ondanks alle handvatten blijft de beoordeling of sprake is van een dienstbetrekking lastig. Vraag om vooroverleg bij de fiscus om het risico op een naheffingsaanslag loonheffingen kleiner te maken. Dat verzoek moet worden gedaan via een formulier. Het is goed om in het achterhoofd te houden dat de fiscus tijdens het vooroverleg uitsluitend de gemaakte afspraken beoordeelt. De fiscus heeft geen adviserende rol. Als de praktijk feitelijk anders is, dan kan het dus zijn dat het standpunt van de fiscus niet klopt. De fiscus benadrukt dat het afgegeven standpunt alleen zekerheid geeft, en erop vertrouwd kan worden, als de feitelijke uitvoering van het werk exact aansluit op wat is beschreven in het verzoek.

Geen fiscale boete in 2025

Toch sprake van schijnzelfstandigheid? Normaal gesproken kan de werkgever dan naast een naheffingsaanslag ook een vergrijpboete krijgen als sprake is van opzet of grove schuld. Goed nieuws: de fiscus legt in 2025 geen verzuim- en vergrijpboetes op. Staatssecretaris Van Oostbruggen maakte onlangs in Antwoorden op Kamervragen bekend dat in 2025 zelfs geen boete wordt opgelegd als sprake is van kwaadwillendheid of evidente schijnzelfstandigheid. Als je als werkgever in 2025 in het kader van schijnzelfstandigheid een naheffingsaanslag loonheffingen met een vergrijpboete ontvangt die ziet op het tijdvak 2025, trek dan aan de bel.

Maar, let op: vanaf 1 januari 2026 gelden weer de normale regels voor het opleggen van een boete, ook als het een controle over 2025 betreft. Je kunt dan als opdrachtgever en zzp’er een vergrijpboete over 2025 voorkomen door samen actief aan de slag te gaan met de juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie. Mijns inziens is dat het geval als de opdrachtgever om vooroverleg heeft gevraagd en de kwestie bijvoorbeeld heeft voorgelegd aan een fiscaal adviseur. Bewaar alle documenten en correspondentie hierover goed. Als de opdrachtgever dat tijdens een boekenonderzoek aan de fiscus kan laten zien, legt de fiscus geen vergrijpboete op. Dat heeft de fiscus toegezegd in het Handhavingsplan. Dat geldt alleen voor een boete over 2025 en niet voor boetes over latere jaren.

Conclusie

Kortom, de fiscus kan in 2025 loonheffingen naheffen:

1. Over de jaren 2020 t/m 2024, mits:
   • Een werkgever een aanwijzing niet (tijdig) heeft opgevolgd of
   • Er sprake is van kwaadwillendheid.
2. Over het jaar 2025 als sprake is van schijnzelfstandigheid. Een verzuim- of vergrijpboete blijft in dit geval achterwege.

Dat betekent niet dat u stil kunt zitten. Beoordeel de arbeidsrelatie zelf en neem een standpunt in. Het liefst heeft u uw conclusie onderbouwd met adviezen van een boekhouder of standpunten van de fiscus zelf. Dat kan ervoor zorgen dat u, mocht de fiscus na 2025 een boekenonderzoek doen, een vergrijpboete over 2025 voorkomt.

Ontvangt u een naheffingsaanslag loonheffingen over de jaren 2020 t/m 2024 omdat de fiscus vindt dat u een aanwijzing niet (tijdig) opvolgde of dat sprake is van kwaadwillendheid, of bent u het niet eens met een naheffingsaanslag over 2025 en/of is daar een vergrijpboete opgelegd? Bel dan gerust één van onze specialisten.